SSCB’nin dağılmasına yol açan çeşitli nedenler ileri sürülebilir. Ancak bütün bu nedenler, katı merkeziyetçi sistemden kaynaklanıyor.

            Merkeziyetçi sistem, işçileri, emekçi halkı yönetimden dışladı. Çeşitli ulusların ve etnik grupların kendilerini yönetmelerine imkan vermedi. Parti yönetimi bürokratlaştı. Partiye ve devlete egemen olan bürokratlar, her türlü muhalefeti acımasızca susturdular. Bilimsel çalışma ve tartışmalar bile resmi görüşün çerçevesine hapsedildi.

            Merkeziyetçi totaliter rejim, bilimsel çalışmalar için gerekli olan özgür ortamı yok edince, bilimsel çalışmalar ve ona bağlı olarak teknoloji gelişemedi. Geri teknoloji nedeniyle üretimde kalite ve verimlilik düştü. Yüksek askeri harcamaların olumsuz etkisi de buna eklenince SSCB vatandaşlarının hayat standardı Batı standardının çok gerisinde kaldı. İletişim araçları, özellikle TV, bu farkı çarpıcı biçimde SSCB halklarına iletip sergileyince çözülme başladı.

            Sistem kendini yeniden üretemedi. Sorunlara çözüm bulunamadı. Çünkü merkeziyetçi sistem katılımcı değildi, katılımı önlüyordu. Halk hep yönetilen konumunda bırakıldığı ve kendi sorunlarıyla ilgili karar süreçlerinin dışında kaldığı için, ülke yönetimine yabancılaşmıştı. Çözümler ve politik seçenekler üretecek bilgi ve deneyimden yoksundu. Özgür tartışma ve örgütlenme imkanı doğduğunda, muhalefet grupları, Puşkin Meydanı’nda dedikodu üretmekten öteye gidemediler.

            Merkeziyetçi sistem, insanlığın büyük umudu olan sosyalizmin uygulamadaki başarısızlığına yol açıp, dünyayı kapitalist sistemin ve yeni sağ ideolojinin egemenliğine terk ederken, geride bir insanlık trajedisini; korkunç katliamlara, yıkımlara ve halklar arasında düşmanlıklara yol açan etnik çatışmalara bıraktı.

            Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda da benzer bir gelişme süreci yaşandı.

            Ankara’da üslenen Kurtuluş Savaşı’nın kahramanları ve ulusun kurtarıcıları sivil ve asker bürokrasiyi oluşturdular. Kurtarıcılar, kurtardıkları halkın kişisel ve toplumsal yaşamının her alanını, hatta düşünce ve inanç dünyasını bile en ince ayrıntısına kadar düzenlemeye kalktılar. Halkın kendilerine minnet borcu vardı ve bu onların hakkıydı.

            Kısa zamanda katı merkeziyetçi bir sistem kuruldu ve uygulandı. Milletvekilleri bile Ankara’dan tayin edildi.

            Merkeziyetçi baskı sistemine başkaldırılar çok sert ve kanlı biçimde bastırıldı. Türkiye 1950’lere totaliter bir rejimle geldi.

            1950 sonrası, devlet ve toplum yönetimine toprak ağalarının, ticaret ve sanayi burjuvazisinin, kısacası egemen sınıfların katılımı sağlandı. Fakat merkeziyetçi sistem sürdürüldü. Halkın katılımı çeşitli yasal ve yönetsel engellerle önlendi.

            Merkeziyetçi sistemin Türkiye’yi getirdiği yer, iç savaşları yaşayan, baskıcı rejimlerin egemen olduğu geri kalmış ülkeler grubudur.

            Merkeziyetçi iki örnek verdik. Ayrı siyasal ve sosyal sistemleri benimsemelerine rağmen vardıkları sonuç aynı oldu. Başarısızlık. Kuşaklar harcandı. Emekçi halk kitleleri ağır bedeller ödedi. Neden oldukları dev ekonomik, sosyal ve siyasal sorunlarla bugün hâlâ boğuşup duruyoruz.

            Bu iki örneğin bir ortak özelliği de, Kürt veya Türk olsun, bu sistemlerin ister yanında ister karşısında bulunsun, aydınlarımızın büyük çoğunluğunun düşünce yapısını biçimlendirmiş olmasıdır.

            Bu aydınlarımız kahramanlık ve kurtarıcılık misyonunu çok seviyorlar. Merkeziyetçidirler. Merkezi iktidar gücüne kimsenin ortak olmasını istemiyorlar. Muhalefette iken bile merkezi iktidar gücünü sınırlamayı değil, bu gücü elde edip kullanmayı istiyorlar. Gerekiyorsa, demokrasiyi de kendileri kurup sevgili halklarına armağan etmeyi düşünüyorlar.

            Oysa demokrasilerde kahramanlara ve kurtarıcılara yer yoktur. Kahramanlar ve kurtarıcılar geri toplumların ürünleridir. Genellikle kurdukları toplumsal düzenler ise totaliter rejimlerdir.

            Çünkü demokrasi yukardan aşağıya kurulamaz. Onu sıradan insanlar, sade yurttaşlar kurarlar. Herkes sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin makul ölçüdeki bir bölümünü toplumsal hareketin hizmetine sunar. Milyonların katkısı büyük ve hem de çok büyük bir güç oluşturur. Bir grubun bütün varlığını, mal ve canını ortaya koymasından daha büyük ve daha etkili bir güç oluşur. Ne toplumun kimseye minnet borcu olur, ne de nesiller harcanır.

            Merkeziyetçilik ile demokrasi karşıt kavramlardır. Çünkü merkeziyetçilikte katılım yoktur. Oysa demokrasinin en önemli temel unsuru katılımcılıktır. Halkın yönetime katılımı ise ancak ademi merkeziyetçi bir sistemde mümkündür.

            Demokratik ülkelerin hepsinde uygulanan ademi merkeziyetçilik, o ülkelerin koşullarına göre değişiyor. Bu bizde nasıl olmalı?

            Kürt sorununun çözümünü sağlayacak ademi merkeziyetçi sistem olarak genellikle federatif sistem düşünülür. Federatif sistem, İran ve Irak için en uygun çözümdür. Fakat Türkiye için etnik temele dayalı bir ademi merkeziyetçi sistem; ister muhtariyet, ister federasyon olsun, yeni sorunlara yol açar.

            Çünkü bugün Kürtlerin yarısından fazlası batıdadır. Bu sayı gittikçe artıyor. Doğu ve güneydoğuda yerleşik Türklerin sayısı da önemli ölçüdedir.

            Muhtariyet veya federatif sistemde, doğuda da batıda da milliyetçi muhafazakâr unsurların etkinliği artacaktır. Batıda İstanbul, İzmir gibi yerlerde yerleşik Kürtler göçe zorlanacak, bunun yarattığı tepkiyle doğu ve güneydoğudaki Türkler aynı baskılarla karşılaşacaklardır. Doğu’dan batıya, batıdan doğuya büyük bir göç dalgası, bütün ülkede bir toplumsal depreme yol açacaktır.

            Bu durum kuşkusuz en fazla Kürtlerin zararına olur. Kürt halkı Batı (Avrupa) ile olan ilişkilerini kaybeder. Çağdaş değerlerden uzaklaşır. Bölgedeki geri sosyal ve ekonomik yapının cenderesinde hapsolur. Saddam’ların, Hafız Esad’ların ve Rafsancani’lerin politik oyunlarının etki alanına girer ve Ortadoğu batağına daha çok gömülür.

            Kürtler doğuya değil, mümkün olduğunca batıya, daha çok batıya yönelmelidirler.

            Bu nedenle biz, etnik temele dayalı bir sistemin değil, idari taksimata dayalı bir ademi merkeziyetçi sistemin Kürt sorununa etkili bir çözüm getireceğini düşünüyoruz.

            Bu sistem hem İstanbul ve İzmir Kürtlerinin, hem de Ağrı ve Iğdır Azeri ve Türklerinin var olan sorunlarını çözer, onlar için yeni sorunlar yaratmaz.

            Bu nasıl olacaktır? Tartışmayı başlatmak için ana hatlarıyla açıklayalım.

            “Köy, ilçe ve il, tüzük kişiliği olan özerk yönetim birimleri olmalıdır.

            İllerde vali, ilçelerde kaymakam doğrudan doğruya halk tarafından seçilmelidir.

            İllerde il genel meclisi, ilçelerde ilçe genel meclisi, o il ve ilçelerin halkı tarafından nispi temsil esasına göre seçilmeli. Bu kurullar o il ve ilçelerin karar organları olmalıdırlar.

            İl ve ilçelerin güvenlik, kültür, eğitim, sağlık, bayındırlık, ulaşım gibi işlerinde, il ve ilçe meclisleriyle vali ve kaymakamlar görevli ve yetkili olmalıdırlar.

            Bir kısım harç ve vergilerin gelirleri bu yönetimlere ait olmalı. İhtiyaçlarını karşılamakta güçlük çeken illere genel bütçeden yardım edilmelidir.

            Merkezi yönetimin il yönetimini, il yönetiminin ilçe yönetimini denetleme yetkisi, özelliklerini zedeleyecek nitelikte olmamalı.

            Türkiye’nin her yerinde aynı yönetim biçimi uygulanmalı ve herhangi bir il ve ilçede özel bir yönetim biçimine izin verilmemeli.

Özerk il ve ilçe yönetimleri, karar ve uygulamalarında insan haklarına ve hukukun üstünlüğü ilkesine bağlı olmalı. Hiçbir işlem ve eylemleri yargı denetiminin dışında tutulmamalıdır.

Asayiş ve güvenliği sağlamakla görevli kolluk kuvvetleri, illerin ve ilçelerin seçimle iş başına gelen vali ve kaymakamları ile il ve ilçe genel meclislerinin emrinde ve denetiminde olmalı. İl ve ilçe emniyet müdürleri, il ve ilçe genel meclislerinin onayıyla vali ve kaymakamlar tarafından tayin edilmeli ve belirli koşullarda aynı merci tarafından görevlerine son verilmelidir.

Devletin ve toplumun şiddetten arındırılması ancak halkın, ademi merkeziyetçi bir sistemde, yerel ve sınırlanmış merkezi iktidarı almasıyla mümkündür.

Ordunun görevi, sınırları dış düşmanlara karşı korumaktır. Demokrasilerde iç düşman yoktur ve olamaz da. Ülkede yaşayan vatandaşlardır, bu ülkenin insanlarıdır ; bu ülkenin sahipleridir. Ordu iç politika hesapları için kullanılmamalı, asıl görevi olan ülke savunmasına dönmelidir.

Merkezden gönderilen güvenlik güçleri ise yerini yerel güvenlik güçlerine bırakmalıdır. İç güvenlik, güvenliğe ihtiyacı olan insanlar tarafından, onların karalarıyla ve onların denetiminde sağlanmalıdır.

Diyarbakır halkı kendi yerel meclislerini, vali ve kaymakamlarını seçer, emniyet müdürlerini de bu vali ve kaymakamlar ile yerel meclisler tayin edip denetlerse, ortada bir güvenlik sorunu kalmaz. Çünkü bu emniyet müdürleri kimseye kötü davranamaz ve işkence yapamaz. Yerel güvenlik güçleri, büyük halk desteğine sahip olacakları için güvenliği sağlamada güçlü ve etkili olurlar.

Demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla uygulandığı bir toplumda hiçbir silahlı güç taban ve destek bulamaz. Bugün sorunların ancak silahla çözüleceğini savunan genç insanların gerekçeleri ortadan kalkar. Buna rağmen bu görüşlerinde ve eylemlerinde ısrar edenler olursa, toplumsal tepkiyle karşılaşırlar ve toplumda hiçbir destekleri kalmadığı için etkisiz hale gelirler.

O zaman çatışmalar sona erer, şiddet sona erer. Çünkü çatışmaların tarafları kalmaz. Merkezi yönetimin baskıcı gücüyle, ona karşı çıkan silahlı tepki gücü sahneden çekilir. Halk yönetime el koyar.

Çatışmayı ve savaşı yaratan ve sürdüren, tekelci sermaye ile Ankara bürokrasisinin merkeziyetçi iktidarıdır. Her iki tarafta da savaşanlar halk çocuklarıdır ve genellikle yoksul halk çocuklarıdır.

Bu genç insanların savaşması değil; birleşmesi, kendilerini ölüme sürükleyen, ana babalarını da bir baskı rejiminde yoksulluğa mahkûm eden merkezi iktidar gücüne karşı birlikte mücadele etmeleri gerekir. Ana, baba, amca, dayı, hala ve teyzeleriyle beraber çoğulcu ve katılımcı demokrasiyi kurmaları gerekir. Toplumun şiddetten, baskıdan, işkenceden, sömürüden, yoksulluktan, adaletsizlikten kurtulması için katkıda bulunmaları gerekir. Birer kurtarıcı ve kahraman olarak değil, bizler gibi sade yurttaşlar olarak bilgi ve yeteneklerini toplumun hizmetine sunmaları gerekir.

Bırakalım Diyarbakır halkı Diyarbakır’ı, Edirne halkı Edirne’yi, Trabzonlular Trabzon’u, Vanlılar Van’ı yönetsin. Onlar kendi illerinin ve yörelerinin sorunlarını ve çözümlerini herkesten iyi bilirler. Kendilerini herkesten daha iyi yönetirler.

Gelin, tekelci sermaye ile Ankara bürokrasisinin merkeziyetçi iktidarına son verelim ve ortak yararlar etrafında birleşerek Türkiye’yi de hep birlikte yönetelim.

HEP ile ilgili bir açıklama

Geçen sayıdaki yazıda HEP’i merkeziyetçi partiler grubunda göstermem, HEP çevrelerinde tartışmalara yol açtı. Birçok HEP’li de, HEP programının yazarı olarak bir çelişkiye düşüp düşmediğimi sordu. Bu nedenle konuyu aydınlatacak bazı açıklamalarda bulunmak gerekiyor.

HEP’in programını, Program Komisyonu Başkanı olarak hazırladım. Programın sağlık, beslenme ve konut bölümlerini Sayın T. Ziya Ekinci, çalışma yaşamı bölümünü Sayın İ. Hakkı Önal yazdı. Eğitim bölümünün giriş kısmını ise Sayın Murat Belge hazırladı. Bu kısım tarafımdan program diline uyarlandı. Bunun dışında kalan programın bütün bölümlerini ben yazdım.

Program, demokratik sivil bir toplum düzeninin kurulmasını amaçlıyordu.Çoğulculuk ve katılımcılık, demokrasinin iki temel unsuru olarak kabul edilmişti. Katılımcılığı sağlayacak sistem ise ademi merkeziyetçi sistemdi. Ademi merkeziyetçilik ile Kürt sorunu ayrı birer bölüm olarak programda yer aldı. Ademi merkeziyetçilik yukarıda açıkladığım şekilde, biraz daha ayrıntılı olarak düzenlenmişti.

Yazdığımız program aynen kabul edildi. Fakat içinde yer almadığımız kuruluş aşamasında, programın iki önemli bölümü, Kürt sorunu ve ademi merkeziyetçilik ile ilgili bölümleri çıkarıldı.

Kürt sorunu, insan hakları bölümünde bir iki cümleyle ifade edildi. Ademi merkeziyetçiliğin yerine ise merkeziyetçi sistem kabul edildi.

HEP kurucuları programdan özellikle ademi merkeziyetçiliği çıkartıp merkeziyetçi sistemi kabul etmişlerse, doğaldır ki, HEP merkeziyetçi partiler grubunda yer alacaktır.

Demokrasinin kurulmasında ve toplumsal sorunların çözümünde, en büyük ve en etkili güçlerden biri olarak kendisine büyük umutlar bağladığımız HEP tabanı, umarım bunun hesabını HEP’in kurucularından ve merkez yöneticilerinden sorar.

Mehmet Ali Aslan

2000’e Doğru, 2 Ağustos 1992.

           Sayın Demirel, hükümeti kurduktan sonra çıktığı ilk Güneydoğu gezisinde “Kürt Realitesi”ni kabul ettiklerini söyledi. Bu açıklama ihtiyatlı bir iyimserlikle karşılandı.
            Fakat geçen sürede “Kürt Realitesi”nin yaşama geçirilmesiyle ilgili olarak devlet ve toplum yapısında hiçbir değişiklik yapılmadı. Asimilasyon ve baskı politikaları aynen uygulandı. Bu politikaların uygulama aracı olan şiddet giderek kurumlaştı.

            Kısa sürede gerçek anlaşıldı. a) Milliyetçi ve muhafazakar Demirel değişmemiştir. Çağdaş kavramları ve söylemleri toplumu yanıltmak için kullanmıştır. Bunda başarılı da olmuştur. b) Hükümet iktidar olamamıştır. Atanmışların egemenliğindeki devleti denetlemek gücünden yoksundur.

            Devlete egemen olan asker ve sivil bürokrasinin Kürt Stratejisi, “Kürt Realitesi”ni tanımaya değil, bu realiteyi yok saymaya, başarıyla uygulanacak asimilasyon politikası ile bu sorundan tamamen kurtulmaya dayanıyordu.

            Bazı dönemlerdeki jenosit ve kitlesel katliamlara rağmen Kürtler kimliklerini ve kültürlerini korudular. Devlete egemen olan güçlerin Kürt Stratejisi başarılı olamadı.

            Demokrasi, barış ve insan haklarının dünya kamuoyuna mal olduğu ve bir ölçüde uluslararası kurumsal güvencelere kavuştuğu çağımızda, insanlık suçu olarak kabul edilen asimilasyon politikalarının başarı şansı yoktur ve jenosit ise mümkün değildir.

            Strateji, bugünün koşullarına uyarlanarak farklı bir biçimde uygulanıyor. Doğu ve Güneydoğu’yu Kürtsüzleştirmek. “Kürtsüz bir Kürdistan” yaratmak. Balkanlardan ve Türki Cumhuriyetlerden getirilecek soydaşlarla bölgedeki etnik yapıyı değiştirmek. İran ve Irak Kürdistan’larındaki Kürt halklarıyla Türkiye’deki Kürtler arasında bir tampon bölge oluşturarak aralarındaki doğal ilişkiyi koparmak

            Bunun için Bölgedeki devlet güçlerinin bir bölümü bir tarihsel misyon yüklendikleri inancındadırlar. Bu nedenle hiçbir hukuksal ve yasal kural tanımadan bölgede tam bir terör uyguluyorlar. Halk kitlelerine yönelik silahlı saldırıların, işkencelerin, faili meçhul cinayetlerin boyutları gittikçe büyüyor. Kürtler ve Kürt aydınları yerlerinden, yurtlarından koparılarak göçe zorlanıyor. Batı’ya göç eden Kürtlerin zaman içinde Türk toplumuyla bütünleşerek asimile olacağına inanılıyor.

            Sayın Demirel ve Sayın İnönü “Kürt Realitesi”ni samimi olarak kabul etseler bile, bu realiteyi yaşama geçirecek güce sahip değillerdir. Çünkü devleti denetleme ve bu anlamda iktidar olma gücüden yoksundurlar. Fakat görünen o ki hükümet de bu stratejinin uygulanmasına tam destek veriyor.

            Uygulamaya konulan stratejinin açıklanması beklenemez.Bunu kamufle etmek gerekiyor.

            Uydurulan gerekçe de “Güneydoğu’da terör var. Terörü yaratan PKK’dır. PKK ortadan kaldırılmadıkça bu olağanüstü durum sürdürülecek ve Kürt hakları (konuşma, yazma ve yayın haklarıyla sınırlı olarak) ancak PKK yok edildikten sonra verilecektir.

            Olağanüstü halin kaldırılması ve Kürtlerin bazı hakları kullanmalarına olanak sağlanması PKK’nın yok edilmesi şartına bağlanmıştır.

            PKK, 12 Eylül askeri darbesinden sonra ortaya çıkan bir olgudur. Ama iktidarların asimilasyon, baskı ve şiddet politikaları 70 yıldır uygulanıyor. Gerçek şu ki, tüm ülkedeki ve özellikle Güneydoğu’daki şiddet ve terör uygulamaları PKK’nın varlığından kaynaklanmıyor. Tam tersine PKK bu uygulamaların sonucu olarak ortaya çıkmış ve zaman içinde güçlenerek büyük bir halk desteğine sahip olmuştur.

            Öyle görülüyor ki şiddet, devlete egemen olan güçler ile hükümetin varlık nedeni. Denetimi aşmayacak ölçüde şiddetin sürdürülmesinden yarar umuluyor. Avanta ve sömürü ekonomisinin sürdürülmesi için gerekli olan çağdışı baskı rejimi bu gerekçeye dayandırılıyor. Şiddet aynı zamanda yukarıda anılan stratejiyi uygulamanın, halkı göçe zorlamanın da bir aracıdır.

            Bugün PKK silahları bıraksa, devlet güçleri gerçekten şiddet politikasından vazgeçecekler mi? Yoksa şiddetin ve terörün boyutları daha da mı büyüyecek?

            12 Mart öncesi, güvenlik güçleri Güneydoğu’daki köylüleri çırılçıplak soyup köy meydanında ve herkesin gözü önünde onlara dayak atıyorlardı. Bugünün silahlı gençleri o günün çocuklarıydı. Baba, amca ve dayılarını aşağılayan bu işkenceler onların çocuk zihinlerinde yer etti.

            12 Eylül’de ise bunlar cezaevlerine dolduruldular. İnsanlık tarihinin en korkunç işkencelerine maruz kaldılar. Kimi öldü, kimi sakatlandı. Bir kısmı ise çareyi ya yurtdışına ya da dağa kaçmakta buldu.

            Dünya konjonktürünün elverişli olduğu bir dönemde silahlı mücadele yöntemini seçen bu gençlerin hareketi gelişerek bugünkü duruma geldi.

            PKK siyasi bir partidir. Nasıl SHP, DYP, ANAP, HEP, İP birer siyasi parti iseler PKK da siyasi bir partidir.

            Onlardan ayrılan yanları ise a) Yasadışıdır. Çünkü yasalar “Kürt Halkı” kavramını suç sayarken ve sırf bu nedenle TİP, TEP, BKP ve SP Anayasa Mahkemesince kapatılırken herhalde “Kürdistan İşçi Partisi” yasal olarak kurulamazdı. b) Demokratik, barışçı yöntemi değil, silahlı mücadele yöntemini seçmiştir. Bunun nedeni ise kendisini yaratan yukarıda açıkladığımız nedenlerdir. 12 Eylül sonrası, demokratik barışçı seçeneklerin yok edilmiş olmasıdır.

            Kısacası yasadışılık ve silahlı mücadele, PKK’nın yapısındaki değişmez unsurlar değil, ortamın ve koşulların dayattığı değişebilir özelliklerdir. Koşulların değişmesine bağlı olarak bu özellikler de değişebilir.

            Bu açıklamayı yapmaktaki amacımız şiddet ve PKK kavramlarının eşanlamlı olarak kullanılması ve şiddetin yok edilmesi için PKK’nın yok edilmesi gerektiği iddiasının ileri sürülmesi ve kamuoyuna da bunun benimsetilmiş olmasıdır.

            Bu mümkün mü? Resmi açıklamalara ve basında yer alan haberlere göre PKK’nın on bini aşan silahlı gücü, lojistik destek sağlayan on binlerce üyesi ve taraftarı ve milyonlarca sempatizanı var. Çok az istisnayla buların hepsi Kürt’tür. Bu durumda PKK’yı Kürt Halkından ayırmak nasıl mümkün olacaktır? PKK nasıl yok edilecektir? Bu on bilerce insanın öldürülmesi demektir. Kitlesel katliam demektir. Ve bu çağda, dünyanın bugünkü konjonktüründe mümkün müdür? Bu insanların ana ve babaları, amca, dayı, teyze ve halaları olaya seyirci mi kalacaklardır?

            Belki şu da düşünülebilir. PKK’nın merkezi yönetimi yok edilir veya etkisiz hale getirilirse, parti dağılır ve etkinliğini kaybeder.

            Oysa düşünülebilecek en tehlikeli gelişim bu olur. Savaş için eğitilmiş silahlı on binlerce insan, merkezi yönetimden koparlarsa birçok küçük grup oluşur. Bunlardan bir kısmı serseri mayınlar gibi ortaya düşer ve asıl terör o zaman patlar.

            Bu nedenle bu silahlı insanların merkezi bir komutanlığa bağlı olması, gelecekte çözümleri de kolaylaştırır.

            Sorun, PKK’nın yok edilmesi değil, onun yasadışılıktan kurtulması ve silahlı mücadele yöntemini bırakıp demokratik ve barışçı yöntemi benimsemesi, kurulacak demokratik sivil toplumun bir unsuru olmayı kabul etmesidir.

            Bu nasıl olacaktır?

            1- Öncelikle Devletin şiddetten arındırılması ve demokratikleşmesi gerekir.

            2- Türkiye’nin her yerinde aynı şekilde uygulanacak idari taksimata dayalı ademi merkeziyetçi bir sistem kabul edilmelidir. Bu şekilde halk kendini yönetme, güvenliğini sağlama, sorunlarını yerinde çözme imkânına kavuşacaktır.

            3- “Kürt Realitesi”ni sözde kabul etmek yetmiyor. Bütün yasal mevzuat, devlet yapısı, eğitim ve öğretim vb… bu realitenin kabulüne ve demokratik esaslara uygun olarak yeniden düzenlenmelidir.

            4- Kürt partilerin kurulmasını engelleyen bütün yasal, yönetsel, toplumsal engeller kaldırılmalı. Ayrılmayı savunan Kürt partileri de yasal çalışma imkânı bulabilmelidirler.

            5- Bir Genel Af  Kanunu çıkarılmalı. Silahı bırakıp dönenler için sivil toplum kuruluşlarının güçlü desteğine dayalı hukuksal güvence kurumları oluşturulmalı ve isterlerse kendi fikir ve anlayışlarına uygun legal siyasi faaliyetlere katılabilmelidirler.

            6- Doğu ve Güneydoğu için özel kalkınma planları yapılarak ekonomik kalkınma sağlanmalı. Bölge ekonomisinin Türkiye ve Dünya ekonomisiyle bütünleşmesi için gerekli koşullar yaratılmalı.

            Biz, demokratik sivil toplumun altyapısını oluşturacak bu koşullar gerçekleşirse, PKK’nın legal, demokratik ve barışçı yöntemleri benimseyeceğini ve demokratik sivil toplumun bir unsuru olacağını umuyoruz. Bu umudumuzun dayanağı Kürt Halkının bu yöndeki arzu ve beklentisidir.

            Buna rağmen PKK silahlı mücadeleyi sürdürmekte ısrar ederse halk desteğinden yoksun kalacak ve kısa zamanda gücünü kaybedecektir.

            Silahlı mücadele yönteminin sürdürülmesi bir zorunluluk da olsa, bu yöntemin örgüt yapısında ve anlayışında yarattığı katı merkeziyetçi ve totaliter özellik, halkın toplumsal yaşamına da yansır. Demokrasinin temel iki özelliği olan çoğulculuk ve katılımcılığa yer vermeyen bu anlayış, toplumda totaliter bir rejimin kurulması sonucunu yaratır. Toplum bundan kurtulmak için daha çetin bir mücadele vermek zorunda kalır.

            Bugün PKK’nın veya PKK adına hareket ettiklerini iddia edenlerin, Kürt partilerinin kurulmasını ihanet olarak değerlendirmeleri, kendi dışındaki tüm siyasal, sosyal ve kültürel faaliyetlere karşı çıkmaları ve bütün faaliyetleri ve faaliyet alanlarını denetimlerine almak istemeleri bu totaliter mantığın sonucudur.

            Silahlı mücadele, örgütleri, güvenlik ve taktik başarı zorunluluğu nedeniyle, ister istemez savaş kurallarına uygun harekete ve asker mantığıyla düşünmeye zorlar. Ama bunun toplumsal etkileri her zaman olumlu olmaz. Çoğunlukla gelişmeyi ve demokratikleşmeyi engeller.

            Kürt toplumunun sivil demokratik bir yönetime kavuşması için de PKK’nın silahlı mücadele yöntemini yaratan koşullar ortadan kaldırılmalıdır.

            Yasadışı siyasi partiler ve hareketlerin amacı legalleşmek ve siyasi çözümleri gerçekleştirmektir. Bir siyasal hareketin amacı sadece savaşmak olamaz ve varlığını bu şekilde sürdüremez. Sanırım PKK da bir an önce legalleşmek ve siyasal çözümlere varmak amacındadır.

            Bu amacın gerçekleşmesi Türkiye’deki demokratikleşmeye ve sivilleşmeye bağlıdır.

            Demokratikleşme ve sivilleşme, halkın demokratik ve sivil toplum kuruluşlarını oluşturmalarıyla, en geniş biçimde toplumsal ve siyasal çalışmalara ve örgütlenmelere katılmalarıyla sağlanır. Bu, okul aile birliklerinden, tüketici derneklerinden, sendikalardan, siyasi partilere kadar çeşitli biçimlerde ve alanlarda olur. Hem Kürt ve hem de Türk toplumlarında bu sürecin hızlandırılması desteklenmeli, toplumda katılımcılık ve çoğulculuk teşvik edilip geliştirilmelidir.

            Devlete egemen olan atanmışların gücü ve etkinliği bu şekilde sınırlanır. Türk ve Kürt toplumlarındaki demokrasi düşmanı kurum ve gruplar tasfiye edilerek demokratikleşmenin önündeki engeller kaldırılmış olur.

            Demokratik bir halk iktidarının oluşumu kolaylaşır ve PKK için de legalleşme imkanı yaratılmış olur. Legalleşen, barışçı ve demokratik yöntemleri seçen PKK, halkın desteğini sağlıyorsa, bu demokratik iktidar oluşumunun içinde de yer alabilir.

            Kürt sorununa, Türk ve Kürt halklarının yararına bir çözüm bulunabilmesi ancak demokratik bir süreçte ve demokrat bir iktidar döneminde mümkündür.

            Şiddetin kurumlaştığı, devlet ve toplum yaşamına egemen olduğu bir ortamda dış güçlerin zorlamasıyla bir çözüm bulunsa bile bu, gelecek kuşakların bile yaşamını, özgürlüğünü ve refahını ipotek altına alan ve her iki halkın da zararına olan bir çözüm olur ve bunun için her iki halk da çok ağır bedeller öder.

            Demokratikleşme programını ancak demokrasiye içtenlikle inananlar ve bunu özümseyenler uygulayabilirler. DYP, SHP, ANAP, RP, HEP gibi merkeziyetçi partilerin, demokratik sivil bir toplumsal yapıyı oluşturmaları beklenemez. Bu, ancak “temel yapısal değişim” ile mümkündür. Temel yapısal değişimin kimler tarafından ve nasıl gerçekleştirileceğini ayrı bir yazıda ele alacağız.

            Kardeş Türk ve Kürt halklarının bütün sorunların üstesinden geleceğine, sivil demokratik bir refah toplumunu birlikte oluşturacaklarına inanıyoruz.

            Mehmet Ali Aslan

            2000’e Doğru, 26 Temmuz 1992.

N o t : Yazılar yayımlanmadı.

                                    49’lar  OLAYI 

         1959’un Aralık ayında, Ankara’da, Üniversite çevresinde birçok arkadaşımız polis tarafından yakalanıp götürüldü. İstanbul ve Diyarbakır’dan da yakalanma haberleri geldi.

       O dönemde, Kürt kökenli DP milletvekillerinden bir kısmı, Gençlik Park’ın karşısındaki Evkaf Apartmanında kalıyorlardı. Ağrı milletvekilleri Halis Öztürk, Kasım Küfrevi, Muş milletvekili Gıyasettin Emre, Kamuran İnan’ın babası, Bitlis Milletvekili Şeyh  Selahattin bunlardan birkaçıydı.

          Ağrı Yüksek Tahsil Talebe Derneği Başkanı olarak, daha önce sık görüştüğüm Halis  Öztürk ve Kasım Küfrevi’ye gittim.Yardımlarını istedim. Bütün Kürt milletvekilleri gibi onlar da endişeliydiler. Kendilerinin de hedef alınabilecekleri ihtimalinden söz ediyorlardı.

            Geçmişteki Kürt isyanlarının bilinçaltına yerleşen anıları, büyük bir korkuyu tetiklemişti. Tutukluların yakınları bile,onların nereye götürüldüklerini resmi makamlardan sormaya cesaret edemiyorlardı.

            Ankara’da üç gün, götürülme ihtimali bulunan  her yeri aradık, bulamadık. Kimse yakalananların nerede olduğunu bilmiyordu.

          Sanırım dördüncü gündü. İstanbul’a gittim. O zaman, Tıp Fakültesinde öğrenci olan Dr. Fevzi Avşar’la –ki sonra 49’lar davasında sanık olacaktı- Harbiye’deki Merkez Komutanlığı’na gittik. İnzibat subayı olan binbaşı, sert bir ifade ile orada bulunmadıklarını söyledi.

              Dışarıda, Kürt olduğu anlaşılan bir askerle karşılaştık. Kürtçe konuşunca bize güven duydu. Buraya bir grup Komünist’in getirildiğini, Kürtlerin olmadığını söyledi. Tarif etmesini istedik. Tarif, bizim arkadaşlarımıza uyuyordu.

            Bunların Kürt olduğunu ve bu nedenle tutuklandıklarını anlattık. O da arkadaşlarına söylemiş, oradaki Kürt askerler kendilerine yakınlık göstermişler ve gizlice yapabildikleri ölçüde yardımcı olmaya çalışmışlar.

            Anlaşılan  Merkez Komutanlığı, bu nedenle gelenlerin Komünist olduğunu söyleyerek,Kürt askerlerin tutuklulara yakınlık duymalarını önlemek istemişti.

        Durumu, tutuklulardan Medet Serhat’ın arkadaşı –ki sonra evlendiler- Avukat Seniha Hanım’a bildirdik. Seniha Hanım mücadeleci, cesur bir Türk avukattı.

            Fakat bütün ısrarlara rağmen tutuklu Medet Serhat ile görüştürülmedi. Ancak gönderdiği notlarla ihtiyaçlarını öğrenebildi.

            Tutuklular, sağlık koşulları çok kötü olan tek kişilik hücrelere konulmuşlardı.  40 hücre vardı. Bu nedenle de 40 tutuklama müzekkeresi çıkarılmış ve 40 kişi tutuklanmıştı. Bunlardan biri, bu kötü hücre şartlarına dayanamayıp hayatını kaybetti.

            Sonradan öğrendik. İsim hanesi boş bırakılan 40 tutuklama müzekkeresi Emniyet’e verilmiş. Onlar da , Musa Anter, Binbaşı Şevket Turan, Avukat AliKarahan gibi  tanınmış  birkaç  kişi dışında, Kürt öğrencilerden, o gün kime rastladılarsa, tutuklama müzekkeresine isimlerini yazıp götürmüşlerdi.

            Soruşturma devam ederken 27 Mayıs 1960 askeri darbesi oldu. Milli Birlik Komitesi, bütün siyasi tutukluları serbest bıraktı. Fakat Kürt grubunun tutukluluk durumu devam etti.

          Aralarında birkaç subay bulunduğu için dava, TCK.nın 125. maddesindeki suç isnadıyla Genelkurmay Askeri Mahkemesi’nde açıldı. Müeyyidesi idamdı.

            Askeri Mahkeme, Ankara Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku Profesörü Faruk Erem’i bilirkişi olarak tayin etti. Faruk Erem dürüst bir bilim adamıydı.Verdiğiraporda, “elverişli vasıta bulunmadığı için suçun teşekkül edemeyeceği” yönünde görüş bildirdi. Bu rapor üzerine Mahkeme, sanıkların beraatine karar verdi. Sanıklar bir yıldan fazla tutuklu kalmışlardı.

         Askeri Savcı’nın temyizi üzerine Askeri Yargıtay, “TCK.nın 141. ve 142. maddelerinin uygulanmasının düşünülmesi gerektiği” gerekçesiyle kararı bozdu. Dava yeniden görülmeye başlandı.

            49’lar tutuklandıktan sonra avukat arayışına girişildi. O dönemde çok büyük bir baskı vardı. Hiçbir avukat  davaya girmeyi kabul etmedi. Bir avukat bulundu. Emekli askeri bir hakimdi. İstihbaratla ilgisi bulunduğu söyleniyordu. Zaten davaya da bir gözlemci gibi katıldı.

                        Hukuku mukuku bir yana bırakalım

            49’ların tutuklandığı 1959 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’nde öğrenciydim. 1964 yılında avukatlığa başladım. Askeri Yargıtay’ın bozma kararından sonraki safhada davaya vekil olarak katıldım.

            Karşılaştığım ilginç bir olay,  Duruşma Hakimi’nin hukuk anlayışını belirtmesi bakımından önemli bir göstergeydi.

            Fotokopi makinası’nın olmadığı bir dönemdi. Çuvallar dolusu belgeyi incelemek ve önemli olanlarını el yazısıyla kaydetmek zaman alıyordu. Mahkeme kaleminde 15 günden fazla tam mesai yaptım.

            Duruşma Hakimi Albay, ya çalışmam hoşuna gittiğinden, ya da beni etkilemek istediğinden, arada bir beni odasına davet edip çay ikram ediyordu.

            Bir gün yine odasında konuşurken, “Avukat bey, hukuku mukuku bir yana bırakalım,        bunlar gerçekten vatan haini değiller mi ?”   Bir Hakim’in görüşünü bu kadar net açıklaması  beni şaşırtmıştı.

            “Hakim bey, ben sıradan, ücreti vekalet için davaya giren bir avukat değilim. Bunlar benim arkadaşlarım. Şimdi siz izharı reyde bulundunuz. Davaya bakmamanız gerekir. Duruşmada bunu açıklarsam, bu sözünüze sahip çıkacak mısınız ?”

            Şaşırma sırası ona gelmişti. Karşısında duran sarışın, mavi gözlü, Türkçe’yi aksansız konuşan genç avukatın Kürt olabileceği ihtimalini aklından geçirmemişti. Sinirli bir tavırla, “Ne ben seni gördüm, ne de böyle bir söz söyledim” dedi ve odasını terk etti. Ben de çalışmaya devam için Mahkeme Kalemine geçtim.

            Duruşma esnasında, bir ret nedeni oluşur umuduyla, kendisini sinirlendirecek bir çok şey söyledim. Fakat soğukkanlılığını korudu.  Mahkeme Heyeti, zaman aşımı süresi dolduğu halde, bunu nazara almadı. TCK’nın 141. maddesine aykırılıktan mahkumiyet kararı verdi.

            Kararı temyiz ettik. Askeri Yargıtay, zaman aşımından dolayı davanın düşmesine karar verdi. Birkaç kişi, verilen 1yıl 4 ay ağır hapis cezaları daha önce onaylanmış olduğundan, bundan yararlanamadılar. Zamanaşımı süresini doldurmak için başvurduğum usule ilişkin hukuki yöntemlerin uygulanmasında Avukat Ruşen Aslan bana yardımcı oldu.

                        Neden tutuklandılar ?

            Bunun cevabı dosyadaki, Ergun Gökdeniz imzalı  Milli Emniyet Hizmetleri (MAH),   (bu günkü MİT) raporunda vardı.

            DP,  o dönemde büyük ekonomik sorunlarla karşılaşmıştı. Dış yardıma büyük ihtiyacı vardı. Milli Emniyet Hizmetleri’inin (MAH)  raporlarında çözüm öneriliyordu.

            40-50 kişilik bir Kürt grubu tutuklanacak.Bu, bir “Komünist Kürt hareketi” olarak gösterilip ABD’den daha fazla ekonomik yardım sağlanacaktı. Üniversite gençliği arasındaki “Kürtçülük” hareketleri de önlenmiş olacaktı.

            1958 yılında, Irak’taki askeri darbeden sonra Mustafa Barzani, Sovyetler Birliği’nden Irak’a döndü. Yeni Anayasa’da, “Irak’ın Arapların ve Kürtlerin devleti olduğu” hükmü yer aldı.

            Bu, Türkiye Kürtlerinde iyimserlik havası, sınırlı sayıda Kürt aydınları ve Üniversitedeki Kürt öğrencileri arasında bir hareketlilik yarattı. Fakat bu hareketlilik söz, sohbet ve dayanışma sınırlarını aşmadı. Bir örgütlenme yoktu.

            Hepsi istihbarat ajanlarının takibindeydi. Bunların verdiği raporlar dava dosyasına konulmuştu. Bu ajanlardan en ilginci Ahmet Muşlu’ydu. Muşlu, 1961 yılında Türkiye İşçi Partisi’ni kuran 12 sendikacıdan biriydi. Ajan olarak verdiği raporlarda ipe sapa gelmez iddia ve yorumlar vardı.

            Sanıklar hakkında tutuklamayı gerektirecek  “kuvvetli emare” mevcut değildi. Şayet amaç, bu hareketi önlemek olsaydı, olgunlaşması beklenirdi, isim hanesi boş bırakılan tutuklama müzekkereleri düzenlenmezdi.

            Asıl amaç, dış yardım alabilmeye yönelikti. MİT raporunda belirtildiği gibi, bir “Komünist Kürt” tehdidinin varlığını göstermek için bu operasyon yapıldı.

            Cumhuriyet dönemi iktidarları, sorunlarını çözmek için hep Kürtleri  ve “Kürt tehdidi”ni araç olarak kullandılar. 49’lar olayı da bunlardan biriydi. Ama sonuncusu değildi.

                                   Y E N İ   A K I Ş

            Yazı dizisinde Roja Newe (Yeni Akış) adında bir dergiden söz ediliyor.  “Roja Newe”  diye bir dergi yok. 1966 yılında  Yeni Akış adıyla aylık bir dergi yayınladım. Yayın dili Türkçeydi. İçinde Kürtçe şiirler  de vardı.

 Musa Anter’in yayımladığı Kürtçe şiir ve daha sonra yayımlanan, Kürtçe yazıların da yer  aldığı DENG dergisi önemli hareketlerdi. İnkar edilen Kürt kültürünün varlığını ispat amacı taşıyordu.

            Deng Dergisi yasaldı. O dönemde, Kürtçe yayın yasak değildi. İktidar dergiyi kapatmak istiyor, fakat yasal bir neden bulamıyordu. İsmet İnönü’nün başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nda, “sırf Kürtçe yayın yaptığı için derginin kapatılamayacağı, böyle bir tedbirin alınması halinde dergiyi yayımlayanların Anayasa Mahkemesi’ne başvurup lehlerine hüküm alacakları, bu bakımdan takibata geçilmemesi gerektiği”  görüşü kabul edilmişti.

            Dergi’yi muhakkak kapatmak istiyorlardı. Abdulsettar Hemavendi’nin kullanıldığı bir komployla, dergiyi yayımlayanların da içinde bulunduğu  23 kişi tutuklandı ve dergi fiilen kapandı.

            Dergi’de “Aslanoğlu” imzasıyla, “Sılo’ya Mektuplar” başlıklı yazılarım vardı. Aslanoğlu’nun kim olduğunu tespit edemedikleri için tutuklanmaktan kurtuldum ve sayı 24’e çıkmadı.

            Abdulsettar Hemavendi Iraklı bir emlakçi değildi. Ortadoğu çapında bir dolandırıcıydı. Kralları, cumhurbaşkanlarını dolandırırdı. Türkiye’ye üç kez geldi. Her defasında ayrı bir suçtan (Nurculuktan, Kürtçülükten, Komünizmden) tutuklandı.  Ankara cezaevinde altı aya yakın birlikte kaldık. Birçok yabancı dil bilen 140 kilo ağırlığında karanlık bir adamdı.

                        Kürt Sorununa Çözüm Önerileri

            1966 yılından önce birkaç kez Kürtçe yayın girişimleri oldu. Kuşkusuz, bu girişimler çok önemliydi. İnkar politikalarına karşı, Kürtlerin varlığını ortaya koyan girişimlerdi.

            Fakat kimse bir çözüm önerisi getirmiyordu, getiremiyordu. “Kürt” sözcüğünün yasaklandığı bir ortamda, Kürt kimliğinin kabulüne dayalı çözümleri legal alanda tartışmak mümkün görülmüyordu.

            İşte böyle bir dönemde, Kürt sorununu tartışmak ve çözüm bulmak amacıyla Yeni Akış Dergisini yayınladım. Bir yazı kadrosu yoktu. Kemal Burkay’dan ve bazı Kürt aydınlarından aldığım birkaç yazı dışında, bütün yazıları, değişik isimlerle, yazmak durumunda kaldım.

Bu yazıların bir kısmını ( www. mehmetaliaslan.com ) web sayfasında bulmak mümkün.

             Tamamen kişisel olan bu girişim, büyük etki yarattı. Kürt Halkı ve özellikle üniversiteli gençler arasında büyük bir coşkuyla karşılandı.  Türkiye’de ilk kez “Kürt Halkı” ve  “Türkiye Halkları”  terimleri basında yer almıştı.

                        Türk Sosyalistlerinin tavrı

            Dergi, yeni bir dil kullanıyordu. Bu  dil, Kürt milliyetçilerinin ve Türk sosyalistlerinin  diline ve düşünce kalıplarına uymuyordu.

Babıali basını, birinci sayfalarından, dergiyi Komünist ve Kürtçü bir tehdit olarak kamuoyuna duyurup savcıları göreve çağırdılar. Bazı yazarlar köşelerinde bana küfrettiler.

            Türk sosyalistleri ise yazıların içeriğine itiraz etmiyorlar, fakat sorunu gündeme getirmenin zamanı olmadığını ileri sürüyorlardı.  Sosyalistler iktidar olunca, nasıl olsa sorunu çözeceklerdi. Buna karşı biz,  “sosyalistlerin iktidar olabilmesi için Kürt Halkı’nın desteğine ihtiyacı vardır. Bu desteği sağlamak için şimdiden onların sorunlarıyla ilgilenmek, çözüm önerilerini tartışmak ve  bu şekilde onların güvenini kazanmak gerekiyor. Ayrıca, Türk toplumunun, Kürtler hakkındaki önyargılarından kurtulabilmesi için de sorunun şimdiden tartışılması zorunluluğu var.”  diyorduk.

            1966 yılında TİP Genel Kurulu  Malatya’da toplandı. TİP’in bir çok örgütünü kurmuş ve ve kurulmalarına yardımcı olmuş  faal ve etkili bir partiliydim. 1965 seçimlerinde, AP’nin liste başı teklifini ret etmiş, örgütün muhalefetine rağmen, bir arkadaşımı liste başında aday göstermiştim. Genel Yönetim Kurulu’na seçilmemi gerektirecek bir çok neden vardı.

            Genel Yönetim Kurulu aday listesini Aybar, Aren, Boran hazırlıyordu. Listede ben de yer almak istedim. Ret ettiler ve ret sebebi olarak da Yeni Akış yayınını gösterdiler. Bu yayınların Parti’ye zarar vereceği  görüşündeydiler. Oysa, Dergi’deki görüşler, Kürtlerin TİP’e güvenini daha çok artırmıştı.

            Bağımsız aday oldum. TİP Genel Kurulu liderlerin görüşüne katılmadı. Türk ve Kürt sosyalistleri büyük bir oy çoğunluğuyla beni seçtiler.  Sonraları lider kadronun da görüşü değişti. TİP’in kapanmasına neden olan “Kürt Halkı” terimi, Genel Kurul Kararı olarak kabul edildi.

                        “Millet” mi , “Halk” mı ?

            Dergi 4 sayı yayımlandı. 5. sayı basıma verilirken tutuklandım. Kişisel bir girişim olduğu için de devam etmedi.

            İktidarlar Kürt Sorunu’nu, asimilasyon politikalarıyla, Kürtler, ulus-devletlerini kurma mücadeleleriyle çözmeğe çalışıyorlardı. Taraflar “Türk Milleti” ve “KürtMilleti”ydi. Bu, iki “Millet” arasında  -şartlar elverişli olduğunda- kaçınılmaz bir savaş demekti.

            Oysa, asimilasyon mümkün olmadığı gibi, bölgede sınırların değişmezliği konusunda anlaşmış olan Ortadoğu’ya müdahil büyük güçler, böylesi radikal değişikliklere izin vermiyorlardı.

            Sonuç alınamayan bir savaşın her iki kesimde yaratacağı tahribat büyük olacaktı. Bundan da  zarar görecek olan, egemen güçler değil, her iki tarafın yoksul halk kesimleriydi.

            Bunu önlemek, barışçı ve insani bir çözüm bulmak gerekiyordu. Bu da “millet” yerine “halk” dinamiğini harekete geçirmekle olurdu.

            Her iki halkın emekçileri, ezilen sınıf ve tabakaları örgütlenip, egemen sınıf ve tabakalardan iktidarı alacak, eşitliğe, adalete dayalı bir düzen kuracaklardı. Bunu da şiddeti dışlayan, demokratik ve barışçı yöntemlerle gerçekleştireceklerdi. Öncü Parti anlayışı ve Sovyet Modeli dışında, demokrasiye dayalı sosyalist bir düzen amaçlanıyordu.

            Dergi’nin 3. sayısında, Sosyalizm ve Kürtler başlıklı yazıda , “Türkiye’nin doğusunda yaşayan, kendine has dili, kültürü, örfü adeti olan bir Kürt Halkı vardır. Bu halk, cehaletin ve sefaletin kucağına terk edilmiştir. Baskı ve ayrı muamele, sosyal kanunların  gereği olarak ayrımcı akımları geliştirecektir.”

             “Türkiye’deki işçi, köylü, esnaf, dar gelirli memur gibi emeği ile geçinenlerin ırk farkı gözetilmeksizin menfaatleri ortaktır. Kendilerini sömüren emperyalist güçlere ve yerli ortaklarına karşı aynı safta mücadele etmeleri gerekir. Birbirlerinin etnik özelliklerine, diline, kültür değerlerine gösterecekleri saygı, dayanışmayı sağlayacaktır… Türk ve Kürt Halklarının işbirliği ve dayanışması kendi sınıf çıkarlarını koruyan ve savunan politik organizasyonlar içinde bir anlam kazanır. Nasıl Türk egemen sınıfları ile Kürt ağa ve şeyhleri her şeye rağmen aynı kurum ve partilerde birleşiyorlarsa, Kürt ve Türk Halkları da bunlara karşı kendi kurum ve partilerinde birleşmek zorundadırlar.” deniliyordu.

            Dergi’nin  4. sayısında yayımlanan “Kürt Halkının Yeri”  başlıklı yazıda da şu görüşler yer alıyordu.  “Çağımızda teşkilatlanmayan bir grubun veya bir teşkilat aracılığı ile savunulmayan bir fikrin başarı şansı zayıftır, hatta yoktur. Bu teşkilatlanmanın en etkililerinden biri de siyasi partilerdir. Meselenin demokratik yoldan çözümünü arzu eden Türk ve Kürt Halkları sosyalist partilerde birleşmekle en etkili ve doğru mücadele yolunu seçmiş olacaklardır. Faşist tehlikeyi önleme bakımından da bu zorunludur.” 

                        Legal, demokratik ve barışçı mücadele yöntemi 

            Yeni Akış’ın bu görüşünün temel unsuru, legal, demokratik ve barışçı mücadeleydi. Bu metot göz ardı edildiğinde, hem başarı şansı azalıyor ve hem de halklar arası yabancılaşmayı ve çatışmayı önlemek mümkün olmuyordu.

            Yeni Akış’ın 2. sayısının arka kapağında şu satırlar vardı. “İktidarlar… mücadeleyi kendileri için  daha elverişli olan Anayasa ve kanunlar dışı bir alana itmek ve gayrimeşru şekilde yakalamak isterler.  Çeşitli tertip ve tahriklerle bunu başarırlarsa karşılarındaki kuvvetleri kolayca ezerler. Özellikle sosyalist hareket, baskı altındaki dini mezhep ve akımlar ile doğu halkı bu oyuna getirilmeğe çalışılmaktadır. İktidarların faşist emellerini gerçekleştirmeye imkan vermemek için yukarıda sayılan halkçı ve demokratik kuvvetler bu oyuna gelmemeğe dikkat etmeli ve tertiplere karşı uyanık olmalıdır. Mücadelenin Anayasa dışına itilmesi engellenmeli ve iktidar Anayasa çerçevesi içinde mücadeleye mecbur edilmelidir.”                      ( O dönemde, 11. maddesinde, “Temel hak ve hürriyetler, Anayasa’nın özüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabilir” diyen özgürlükçü 1961 Anayasası yürürlükteydi.)

            Legal demokratik mücadele yöntemi, ilk döneminde, TİP’in, özenle uyguladığı temel politikasıydı.  Yandaşları kanalıyla TKP’nin TİP’e müdahalesi, illegal yöntemi benimseyen 68’lilerin ve  Kürt Örgütlerinin hareketleri, legal demokratik yöntemin uygulanmasını engelledi.

            Bu hareketler, egemen güçler tarafından, 12 Mart ve 12 Eylül askeri darbelerinin ortamını hazırlamak için araç olarak kullanıldı. Darbeler döneminde uygulanan korkunç işkence ve baskılar da PKK’yi yarattı. Bu gün, temel felsefesi aynı kalmak şartıyla,  dünyadaki ve bölgedeki değişimle beraber bu realiteyi de dikkate alarak, durumu yeniden değerlendirmek gerekiyor.

                                   DEVRİMCİ  DOĞU  KÜLTÜR  OCAKLARI

            Daha önce TİP’in yandaş örgütleri sayılan gençlik örgütleri, 1968 yılında TİP’e karşı     bir tutum  içine girdiler. Bu örgütlerin ulusalcı söylemleri Kürtleri rahatsız ediyordu. Kürt gençleri arasında ayrı bir örgütlenme isteği yaygındı.  Ben ve Tarık Ziya Ekinci kendilerine yardım ettik. Hatta programını ben yazdım.

            Derneğin, TİP’in ya da gelişmelere göre TİP’teki Kürt Grubu’nun yandaş kuruluşu olmasını amaçlamıştık. Fakat Derneğin kurucularının niyeti farklı olacak ki, kısa bir süre sonra dernek bağımsız bir parti gibi hareket etmeye başladı. Arkadaşlardan bir kısmı onlarla birlikte hareket etti. Bir kısmı ise ilişkiyi kesti.

                                   İ K İ     S A İ T   O L A Y I

            İki Sait de arkadaşlarımdı. Her ikisi de 49’lar davasının sanıklarıydılar. Dr. Sait Kırmızıtoprak zeki, yetenekli fakat son derece hırslıydı. Sait Elçi ise dürüst,fedakar. Cesur        bir insandı. Dr. Sait, Türk Solu geleneğinde yer almışken, Sait Elçi, Kürt Milliyetçi grubunun içindeydi. Bu nedenle birbirlerine sempatileri yoktu.

            Dr. Sait 1968’lere doğru bir arayış içine girdi. Okuduğu kitaplar arasında (bir kısmı Fransızcaydı) ağırlıklı olarak Küba Devrimi ve Fidel Castro ile ilgili olanlar ağırlıktaydı.          Dr. Sait  bir Castro hayranı kesilmişti.

            1968’de, aralarında Sait Elçi’nin de bulunduğu, Türkiye’deki KDP mensubu bir grup Kürt milliyetçisi Antalya’da tutuklandı. Isparta’da askerlik görevini yapan Dr.Sait onları ziyaret için bir çok kez Antalya’ya gidip onları ziyaret etti. Bu grupla aralarında bir dostluk ilişkisi gelişti.  Bu, her iki Sait’in trajik sonunu hazırlayan olayların başlangıcı oldu.

            Olayı anlamak için, Türkiye’deki Kürt Demokrat Partisi (KDP) yi iyi bilmek gerekiyor. T-KDP 1966 yılında Avukat Faik Bucak’ın girişimiyle kuruldu.

            1965 seçimlerinden önce,  Kürt din hocalarını ve aydınlarını ziyaret ediyor, TİP’e katılmalarını ve TİP’in Doğu’daki örgütlenmesine yardımcı olmalarını sağlamaya çalışıyordum.

            Bu arada Urfa’da Avukat Faik Bucak’ı da ziyaret ettim ve TİP’ten aday olması için iknaa çalıştım. TİP’e sempatisi vardı. Fakat TİP’in kazanabileceğine inanmıyordu. Bağımsız aday olacak ve kazanırsa TİP’e katılacaktı.

            Bunun imkansızlığını belirttim. Milli Bakiye’ye göre TİP’ten seçilmesi ihtimali çok güçlüydü. İkna olmadı. 1965 seçimlerinde Faik Bucak bağımsız  adayolarak TİP’ten fazla oy almasına rağmen seçilemedi. Daha az oy alan TİP adayı Behice Boran Meclise girdi.

                        Kürt Demokratik Partisi’nin Kuruluşu

            Faik Bucak, sevdiğim ve saygı duyduğum değerli bir aydındı. Seçimden sonra benimle görüşmek istedi. Urfa’ya gittim.  Birlikte illegal bir Kürt Partisi kurmak istiyordu.

            Ben,  “illegal hareketlerin halk kitleleriyle ilişki kurmakta zorlandığını ve bu nedenle etkili olamadıklarını, şimdiye kadar kurulan bütün legal ve illegal örgütlerin hepsinin içinde istihbarat elemanlarının bulunduğunu, Ahmet Muşlu olayında olduğu gibi, legal örgütlerde bunun büyük bir sorun yaratmadığını, fakat illegal örgütlerin yönlendirmeye ve provokasyona açık olduğunu” anlattım. Ayrıca “Sadece Kürtlerden oluşan örgütlerde, insanlar, Kürt kavramının içine hapsoluyor, bütün çalışmalar ve söylemler etnik sorunların dışına taşmıyor.  Ekonomi, eğitim, sosyal haklar, dünyadaki gelişmeler gibi konularla kimse ilgilenmiyor ve bu da Kürt toplumunun izolasyonuna yol açıyor, toplumun gelişmesini engelliyor. Kürtlerin bulunmadığı Türk örgütlerinde de milliyetçi anlayışların etkinliği artıyor ve bu, iki halk arasında çatışma zeminini yaratıyor. Kürt ve Türk aydınlarının aynı örgütlerde bulunması, milliyetçi eğilimleri törpülüyor, ön yargıları yok ediyor. Bunların birbirlerinden öğrenecekleri çok şey var.”

            Bu nedenle TİP’te yer almasını ve birlikte çalışmamızı önerdim.  Hatta bir defasında, yine kendisinin arzusu üzerine Mehmet Emin Bozaslan ile birlikte Urfa’ya gittik. Fakat anlaşamadık.

            Bir süre sonra KDP kuruldu. 1966 yılında Faik Bucak’ın öldürülmesinden sonra Genel Sekreterliğe Sait Elçi getirildi. (Genel Başkanlık yoktu)

            Sait Elçi dürüst, fedakar ve cesur bir insandı. Ama arkadaşları Parti’nin gelişememesini onun entelektüel yetersizliğine bağlıyorlardı. Bu nedenle de Parti’ye katılacak Kürt aydını arayışına girdiler. Feqi Hüseyin Sağnıç Erzurum’da bana geldi. “Halk kitlelerine ulaşmak ve onların örgütlenmesini sağlamak bakımından legal demokratik hareketin en etkili yöntem olduğunu” kendisine anlattım ve yukarıda yazılı sakıncaları da ekledim. Kendilerine katılamayacağımı söyledim. Sonuç olarak birbirimizi ikna edemeden ayrıldık.

Dr. Sait Kırmızıtoprak’ın  Kürdistan’a gidişi

            KDP, bundan sonra Dr. Sait’e öneriyi götürdü. Sait hemen kabul etti.

Aralarındaki anlaşmaya göre, Sait Elçi Genel Sekreter olarak kalacak. Dr. Sait Politbüro  üyesi olacak. Irak Kürdistanı’na gidip orada bir üs kuracaktı. Bu, Fidel Castro hayranı Dr. Sait’in aradığı bir fırsattı

            Dr. Sait bu anlaşmaya uygun olarak Kürdistan’a gitti.Gidişinden önce de eşi ve iki çocuğuyla birlikte Erzurum’da bana geldi. Durumu anlattı. Gittikten sonra benimle temas kurabilir miydi.

            O dönemde bazı istihbarat elemanlarının , özellikle Kürt gençlerini silahlı bir isyana teşvik için  yoğun bir çaba içinde olduklarını, bunların arasında genç subayların da bulunduğunu duyuyorduk.

            Yirminci yüzyıl boyunca denenmiş ve her defasında Kürtlerin toplu kıyımına yol açmış provokatif bir yöntemin uygulanmaya konulmak istendiği görülüyordu.

            Kendisine bunları anlattım. Bu politikalara araç olmamasını söyledim. İkimizin bir gazete çıkaracak maddi imkanları ve deneyimi vardı. Birlikte  böyle bir girişimde bulunmayı önerdim.  Fakat o kararlıydı. Ona, benimle temas kurmamasını kesin bir dille söyledim. Bir daha da  görüşemedik.

            Dr.Sait Kürdistan’a gitti. Kendisine ve arkadaşlarına Metina dağlarının arkasında bir köyde yer verildi. Mustafa Barzani’nin ve bölge komutanlarının Dr. Sait’in amaçlarından haberleri yoktu.  Güç durumda kalmış bir grup Kürt gencine yardım etmek istemişlerdi.

            Dr. Sait’in gidişinden sonra 12 Mart askeri darbesi oldu. Benim hakkımda da tutuklama kararı çıktı. Yurt dışına gitmek istiyordum. Acaba güneyden Kürdistan’a geçip, oradan da Avrupa’ya gidebilir miydim ?

            Bu arada dikkatimi bir şey çekti. Dr. Sait ve arkadaşları gayet rahat Türkiye’ye geliyorlar  ve burada toplantılar yapıyorlardı.  Bundan MİT’in haberdar olmaması mümkün değildi. Geliş gidişlere sınırdaki köylerin muhtarları yardım ediyorlardı. Bunlar da genellikle MİT’e yakınlardı.

            Dr. Sait’in MİT ile ilişkisinin olması imkansızdı. Sait, en azından bu konuda dürüsttü.

Anlaşılan istihbarat, hareketin olgunlaşıp eyleme dönüşmesini istiyor ve bunun için kolaylaştırıcı bir rol oynuyordu.

            Bunun üzerine başka bir yoldan Fransa’ya gittim. Birkaç ay sonra arkadaşlarımızdan Ahmet Aras’ın, Almanya’da Konstanz’a geldiğini bildirdiler. Ahmet’in de hakkında tutuklama kararı vardı. Güney’e  kaçmış ve Dr. Sait’in yanına gitmiş, olaylara şahit olmuştu.

            Konstanz’a gittim. Ahmet günlerce konuştu ve olayı ayrıntılarıyla anlattı.

            Kısa bir süre sonra , KDP çevresinden  Muhterem Biçimli ve Mele Mahmut, o dönemde Paris’te öğrenci olan, şimdiki Paris Kürt Enstitüsü BaşkanıKendal Nezan’a Beyrut’tan haber gönderdiler ve yardım istediler.

            Kendal, biri de bende bulunan 2 pasaportu  alarak Beyrut’a gitti ve fotoğrafları değiştirilen bu pasaportlarla onları Paris’e getirdi. Bir haftadan fazla benim evimde kaldılar. Günlerce konuştuk. Olayı bir de onlar anlattılar.

            Yine Sait’le Kürdistan’a giden Dr. Faik Savaş’ı  Batı Berlin’deki evinde ziyaret ettim. Türkiye’ye dönüşümde de olayı yakından bilen kişilerle konuştum.

            Hepsinin ortak anlatımıyla, olay şu şekilde cereyan etmişti.

                        Sait Elçi’nin öldürülmesi

            Dr. Sait, Kürdistan’a  KDP’nin politbüro üyesi olarak gitmişti. Örgütün Türkiye’deki   merkez yönetiminin emrinde olacak, onların talimatına göre hareket edecekti.Fakat Kürdistan’a gidince, orada, kendisinin genel sekreteri olduğu yeni bir örgüt kuruyor. Sait Elçi’nin genel   sekreteri olduğu KDP’lilerinin de kendilerine katılmalarını ve talimatlarına göre hareket etmelerini istiyor.

            Buna Sait Elçi’nin tepkisi çok sert oluyor. Aldatılmışlık duygusuna kapılıyor ve bunu ihanet olarak kabul ediyor. Kürdistan’a geçip bu durumu Mustafa Barzani’ye şikayet etmek istiyor. Elçi’nin arkadaşları arasında Dr. Sait’in adamı veya adamları vardı. Elçi’nin niyetini ve Kürdistan’a geçişini Dr. Sait’e bildiriyorlar. Elçi’nin Barzani’ye ulaşması, Dr. Sait için çok kötü sonuçlar yaratabilirdi. Barzani’nin yönetim kadrosu Sait Elçi’yi tanıyor ve sanırım kendisine güveniyorlardı.  Bu çevrede Dr. Sait’i kimse tanımazdı. Elçi’nin söylediklerine inanacaklardı.

            Sait Elçi’yi bir şekilde bulundukları yere getiriyor. Kulplu Hikmet Buluttekin’e emrederek Sait Elçi’yi öldürtüyor.  Dr. Faik Savaş’ın amcasının oğlu, Faik’i görmek için  Elçi’yle beraber gelmiş ve Elçi’nin öldürülmesine tanık olmuştu. Delilleri yok etmek için onu da  Ömer Çetin’e emrederek öldürttürüyor.

                        Dr. Sait Kırmızıtoprak ve Hikmet Buluttekin’in idamı

            Sait Elçi’den haber alınamayınca, arkadaşları Kürdistan’a gidip araştırıyorlar. Sait Elçi’nin Dr. Sait tarafından öldürüldüğünü öğreniyorlar ve durumu Mustafa Barzani’ye bildiriyorlar. Barzani’nin Bahtinan Bölgesi’nden sorumlu komutanlarından Esat Hoşevi,          Dr. Sait  ve arkadaşlarını, Ahmet Aras gibi orada misafir bulunanları gözaltına alıyor.  Cinayet sorumluları Dr. Sait Kırmızıtoprak, Hikmet Buluttekin ve Ömer Çetin tutuklanıyorlar. Diğerleri sınırdışı ediliyor. Dr. Sait ile Hikmet Buluttekin idam ediliyor. Nüfuzlu Kürt aşiret reislerinin, Barzani nezdindeki girişimiyle Ömer Çetin serbest bırakılıyor.

            Olaydan sonra, Mustafa Barzani’nin sağ kolu olarak bilinen, onun dış ilişkilerini yürüten Xebat gazetesinin başyazarı Dara Tevfik ile Paris’te görüştüm.Saitler  olayını da sordum.

            Dara’nın bana anlattıkları şuydu. “Mustafa Barzani, Türkiye’yi rahatsız edecek hareketlerden kaçınıyor ve bu gibi hareketlere müsamaha göstermiyor. Bu, onun temel politikasıdır. Bunu oğullarına ve çevresine de hep söyler.”

            “Dr. Sait ve arkadaşlarının Türkiye’de karışıklık yaratacak, Türkiye’yi rahatsız edecek bir hazırlıkları vardı. Bunu gizlediler ve Barzani’yi aldattılar.”

            Dara, sırf bu nedenle Dr. Sait ve arkadaşının idam edildiğini söylemedi. Ama konuşmasından esas nedenin bu olduğu anlaşılıyordu. Ayrıca, ortada bir cinayet olayı da vardı. İki kişi öldürülmüştü.  Bütün bunlar, Dr. Sait ve arkadaşının idamını kaçınılmaz kılmıştı.

            Irak’tan Kürt mültecilerin Türkiye’ye geliş yıllarıydı. Mültecilerin hukuki sorunlarıyla ilgilendim.  Madame Mitterande’ın  mültecileri ziyaretindeberaberdim.Organizasyona yardım ettim.  “Kürt Mülteciler” diye bir kitap yayınladım.

            O dönemlerde Mesut Barzani Paris’e gelmişti. Kürt mültecilere gösterdiğim ilgiden dolayı benimle görüşmek istediğini söylediler. Gittim, birkaç gün beraber kaldım. Ona da bu olayı sordum.

            “Biz” dedi. “kararı Türkiye Kürtlerine bıraktık.  Onlar idam edilmesini istediler. Biz de onların kararını uyguladık.”   “Türkiye Kürtleri”  dediği, Türkiye KDP’si idi. Onlar da Sait Elçi’nin arkadaşlarıydı.

                        Komplo teorileri

            Saitler konusundaki gerçek dışı yorumlar, hem Saitleri ve hem de Mustafa Barzani’yi tanımamaktan kaynaklanıyor.

            Mustafa Barzani, Kürtler arasında efsane bir liderdi. Bu efsane, halk arasında, bugün de yaşıyor. Saitler ise Iraktaki Kürt Halkı arasında bilinmeyen isimlerdi.

            Dr. Sait’i halkın sevdiği iddiasının da gerçekle bir ilgisi yoktur.

            Barzaniler de, avlanmak ve ağaç kesmek büyük günah kabul edilir ve yasaktır. Dr. Sait ve arkadaşları, yerleştirildikleri köyde, kaldıkları binaların çevresindeki ağaçları kesiyorlar. Köylüler, Mustafa Barzani’nin izniyle buraya yerleştikleri için karşı çıkmıyorlar. Fakat bu nedenle kendilerinden nefret ediyorlar. Zaten Dr. Sait’in mizacı da halkla iyi ilişkiler kurmaya müsait değildi.  Yakalanıp götürüldükleri zaman köylüler bayram etmişti.

            Saitleri, efsane lider Mustafa Barzani’yle mukayese edip ciddiyetten çok uzak bir takım komplo teorileri üretilmektedir. Saitlerin gücünü abartmamak lazım.  O dönemdeki Türkiye ve Ortadoğu güçler dengesinde onların esamisi okunmazdı.

            İki Sait’in öldürülmesi olayı, tamamen KDP içindeki kişisel iktidar kavgasının sonucudur. İkisine de yazık oldu.

                                                                                                       Mehmet Ali Aslan

Bağımsız adaylarla girilen 2007 milletvekili seçimlerinde barajın önleyici gücünün olmadığı görüldü. DTP Meclis’e girdi. İyi de oldu. Bu arada kafalara bazı sorular takıldı.

1995, 1999, 2002 seçimlerinde seçim sistemi aynıydı, baraj aynı barajdı. Kamuoyu yoklamalarında HADEP’in, DEHAP’ın oy oranı yüzde 5-6 arası tahmin ediliyordu. Parti olarak barajı aşmaları mümkün değildi. O dönemlerde, HADEP’in, DEHAP’ın bağımsız adaylarla seçime girmelerini ısrarla söyledik. Dinlemediler, baraja takıldılar. Hatta 2002 seçimlerinde kendilerini suçladık. “Devlete egemen güç, Kürtlerin, kimlikleriyle Meclis’e girmesine karşıdır. Siz bu politikalara uygun hareket ediyor ve Kürtlerin, kimlikleriyle Meclis’e girmesini önlüyorsunuz” dedik. Onların bu ağır suçlamamıza verdikleri cevap, bağımsız Kürt adayları ihanetle suçlamak oldu. Kendilerini destekleyen Kürt medyası da bu kampanyaya destek verdi ve Kürtler Meclis dışında kaldı.

Herkes şunu merak ediyor. Nasıl oldu da DTP’li profesyonel Kürt politikacılar, dün ihanetle suçladıkları bağımsız adaylığın, bugün uygun bir yöntem olduğunu keşfettiler?

AKP’nin halk desteği tahminlerin ötesinde artıyordu. Kamuoyu yoklamalarıyla bu artış trendi doğru olarak izleniyordu. AKP’nin Meclis’te Anayasa’yı değiştirecek ve cumhurbaşkanını yalnız başına seçtirecek bir çoğunluğu sağlaması mümkündü. Devlete egemen güç, bu ihtimali Cumhuriyet’in kurumlarına ve değerlerine yönelik büyük bir tehdit olarak görüyordu. Bunu önlemek lazımdı. Kürtler CHP’ye ve MHP’ye oy vermeyeceklerine göre, DTP’nin barajı aşmaması durumunda, bu oylara tekabül eden milletvekillikleri AKP’nin olacaktı. Oysa bağımsız adaylar için baraj sorunu olmadığından, seçimi kazanabilir ve AKP’nin 367 sayısına ulaşması engellenebilirdi. Devlete egemen güç açısından Kürt milletvekillerinin Meclis’e girmeleri “ehven-i şer”di. İstenen oldu.

Madem ki bağımsız adaylarla Meclis’e girmek mümkündü, neden bugüne kadar bu yol denenmedi? 1995 seçimlerinden bu yana geçen 12 yıl kaybedildi. Bu bir hatanın mı, yoksa bilinçli bir politikanın sonucu mudur? Bunun, devlete egemen gücün politikaları ve istemleriyle bir ilgisi var mıdır?

2007 seçimlerinin en önemli olaylarından birisi, Baskın Oran’ın, Türkiye’deki sosyalist, demokrat aydınların mutabakatıyla bağımsız aday olarak seçime girmesiydi. Baskın Oran bağımsız olan tek bağımsız adaydı. Ezber bozacak cesarete, donanıma ve güçlü bir kişiliğe sahipti. Meclis’te olması, baskı altındaki yoksul Kürt halkına da büyük yarar sağlayacaktı.

Ama bu, mevcut düzen için büyük bir tehlikeydi. Önlenmesi gerekirdi. Devlete egemen güç, ne yapıp edip Baskın Oran’ın seçilmesini engelleyecekti. Bunu DTP kanalıyla yaptı. DTP’liler Diyarbakır’da, İstanbul 1. Bölgede Türk solundan aydınları seçtirdiler. Ama Baskın Oran’ın karşısına kendilerinden bir aday gösterip Baskın Oran’ın seçilmesini engellediler. Oylar belliydi. Kendi adaylarının kesin olarak seçilemeyeceğini de biliyorlardı. Ama oyun, Baskın Oran’ı seçtirmemek üzerine kuruldu ve sistemin korkulu rüyası, ezber bozan Baskın Oran, DTP’nin yardımıyla seçtirilmedi. Bu, DTP ve selefleri partilere egemen olan profesyonel politikacılar hakkındaki kuşkuları daha da artırdı. Özellikle son 30 yıl içinde, çeşitli yönlerden gelen baskı ve saldırılarla, Kürtlerin legal alanda etkili olan politik ve aydın kadroları etkisizleştirildi. Dünyadaki ve bölgemizdeki gelişmeleri iyi kavrayan, doğru değerlendiren ve bunları dikkate alarak, halkın ihtiyaçlarına, özlem ve taleplerine cevap veren, sorunlarına çözüm getiren, gerçekçi, uygulanabilir politikalar ve projeler üreten legal demokratik bir Kürt muhalefet hareketinin örgütlenmesi, DTP’li kadrolar ve bu konuda onları destekleyen güçler tarafından önlendi. Kürt muhalefet hareketlerinin tarihsel birikimi yok sayıldı ve Kürtlerin entelektüel kapasitesi dumura uğratıldı. Legal politik alan, hiçbir gerçekçi ve uygulanabilir politikası ve projesi olmayan profesyonel bir kadronun tekeline bırakıldı.

Kürtler Genellemesi

Çaresiz ve gelecekten umutsuz Kürt halkı, bugüne kadar ya hepsi milliyetçi/ulusalcı partilerden ehven-i şer olanına ya da sisteme duydukları tepkiden dolayı, sırf etnik kimlikleri nedeniyle, Kürt olan takıma oy vermek durumunda kaldı. Ciddi kuruluşların örnekleme yöntemiyle yaptıkları araştırmalarda, Türkiye’de en az 15 milyon Kürt’ün bulunduğu tespit edilmiş. Bu Türkiye nüfusunun yüzde 20’sinden fazladır. Kürt seçmen sayısının aynı oranda olması gerekir. DTP’nin desteklediği bağımsız adaylara verilen oyların toplam geçerli oy sayısına oranı yüzde 4’ün, Kürt seçmen sayısına oranı ise yüzde 20’nin altındadır. Kürt seçmenlerin yüzde 80’inden fazlası DTP’nin desteklediği bağımsız adaylara oy vermedi. Bu durumda, DTP’nin Kürtlerin temsilcisi olduğu iddiasını ciddiye almak mümkün müdür? Bu oy oranı da düşüş eğilimine girdi. Kaldı ki “Kürtler” diye bir genelleme yapmak doğru değildir. Kürt toplumu çeşitli sınıf ve tabakalardan oluşur. Etnik kimlikleri üzerindeki baskılar, bazı konularda ortak tepkilere yol açsa da, kendi aralarında büyük çıkar çatışmaları vardır. Kürtlerden söz ederken “hangi Kürtler” sorusunu sormamız gerekir.

AKP, CHP ve MHP’nin Meclis gruplarında, Türkiye’nin en yetenekli ve donanımlı aydınları ve uzmanları arasından seçilenler var. DTP grubunu Kürtlerin temsilcisi sayıp onların karşısında düşecekleri acz durumunu Kürtlere mal etmek büyük haksızlık olacaktır. Bugüne kadarki açıklamaları ve davranışları da pek iç açıcı olmadı. Böyle yanlış bir değerlendirme, Türkiye’nin demokratikleşme projesinin başarısını da zora sokacaktır.

Ortadoğu’da yeni dengelerin oluştuğu bir dönemdeyiz. Bölgenin en çok ezilen mazlum halkı olan Kürtler, bulundukları ülkelerin istikrarına ve demokratikleşmesine ne kadar katkı sağlarlarsa, o ölçüde sorunlarının çözümünü de kolaylaştırırlar.

Kürt toplumları, ancak, barışın egemen olduğu, istikrarlı ve demokratik bir Ortadoğu’da, diğer halklarla birlikte ve onlarla eşit bir statüde özgürlüğe ve refaha kavuşabilirler. Bunun için öncelikle, Kürt toplumlarının demokrasiyi içselleştirmeleri, izolasyondan kurtulup demokratik kurumların ve hareketlerin içinde yer almaları, kendi kurumlarında ve iç ilişkilerinde demokratik kurallara ve anlayışa uygun davranmaları gerekir. Ortadoğu’nun istikrarı ve demokratikleşmesinde en önemli unsur Türkiye’dir. AB’ye üye demokratik, istikrarlı ve kalkınmış bir Türkiye modeli, komşu ülkeler için de teşvik edici, bu yöndeki gelişmeleri destekleyici bir rol oynayacaktır. Bundan da en fazla yarar sağlayan Kürtler olacaktır.

Türkiye’deki Kürt toplumuna bakıldığında, umutsuz olmamakla beraber, fazla iyimser de olamıyoruz. Kürt toplumunun önemli bir kesimi ve diyaspora, dünyadan ve Türkiye’den izole yaşıyor. Önemli bir gettolaşma var. Politik alana, lider kültüne bağlı kadrolar egemen. Özgür düşünen ve hareket eden Kürt aydınları ve politik önderler, bu alandan tamamen tasfiye edildi ve etkisizleştirildi. Türkiye toplumunun yüzde 20’sinden fazlasını teşkil eden Kürtlerin iç ilişkilerinde, demokratik kurallar işlemez, özgür düşünme ve tartışmaya yer verilmezse, Türkiye’de demokrasiyi kurmak ve AB ile bütünleşmek de mümkün olmaz.

Ülkenin bir kesiminde lider kültüne bağlı totaliter anlayışa uygun bir yönetim, diğerinde demokrasi olabilir mi? Kürt kimliği üzerindeki baskılar kalkar, bölgesel kalkınma planıyla Doğu ve Güneydoğu her alandaki geri kalmışlıktan kurtulursa, tepki oylarıyla varlığını sürdüren DTP gibi partiler marjinalleşir. İnsanlar etnik, dinsel kimliklerine göre değil, ekonomik, sosyal menfaatlerine göre hareket eder ve buna uygun örgütlerde yer alırlar. Bu şekilde siyaset normalleşir. Demokratikleşmenin önündeki engeller de düşüncelerini ve davranışlarını milliyetçilikten arındırmış, politikanın odağına insanı yerleştiren Kürtlerin ve Türklerin işbirliği ve dayanışması ile aşılır.

Ağustos 2007                                                    

MEHMET ALİ ASLAN

Not: Bu yazı Radikal Gazetesi eki Radikal2’de 19/08/2007 tarihinde yayınlanmıştır, http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=7362  bağlantısından ulaşabilirsiniz.

T   E   R   Ö   R   İ   S   T 

( 1 )

             Genelkurmay Başkanı’nın tanımıyla “düşük yoğunluklu savaş”ın devam ettiği yıllardı.

            Fatê teyzenin, biri kız üç çocuğu PKK’ye katılmıştı.  Eşi, çocuklarını bulma umuduyla Örgüt ile temas ararken, kolluk kuvvetlerince yakalanıp gözaltına alınmış; günlerce süren sorgudan sonra imzaladığı  “itirafname”nin, işkence sonucu zorla kendisine imzalattırıldığına mahkemeyi ikna edemediği için  “örgüt üyeliği”nden sanık olarak cezaevinde tutukluydu.

            Fatê teyze yalnız kalmıştı. Bulunduğu köy, boşaltılan ve yıkılan binlerce köyden biri değildi. Ne var ki, geçimleri hayvancılığa bağlı olan bu yörede, yaylalara çıkışın devletçe yasaklanması, köylülerin ellerindeki hayvan varlığını da kaybetmelerine neden olmuş ve ekonomik yaşam kaynakları kurumuştu. 

            Bu durum, bir kısım devlet görevlilerinin uyguladığı baskılarla birleşince, köy halkının önemli bir bölümü büyük kentlerin varoşlarına sığınmışlardı.

            Her geçen gün canlılığını kaybeden bu dağ köyünde Fatê teyzenin yalnızlığı daha da artıyor, çekilmez hale geliyordu.

            Yoksul bir aileydi, televizyonları yoktu. Çocuklarıyla ilgili bir haber alır umuduyla, komşularından birinin televizyonunu izlemeye çalışıyordu.

            Türkçe kanallar söz birliği etmişçesine, çocuklarından ve onların arkadaşlarından  “terörist”  diye söz ediyorlardı.

            “Terörist”in gerçek anlamını bilmiyordu. İlk kez duymuştu. O’na sıcak gelmişti.  “Terörist” sözcüğünü her duydukça vücudunu ılık bir özlem ve sevgi duygusu sarıyor, çocuklarına kavuşmanın umudu yeşeriyordu.

            “Terörist”, çocuklarıyla özdeşleşmiş bir sözcüktü. Bir ana yüreğinin çocuklarına duyduğu, o karşılıksız, içten ve değişmez güçlü sevgiyi ifade ediyordu.

            Soğuk ve zifirikaranlık  bir sonbahar gecesiydi. Bütün ışıklar sönmüş, köy bir ölüm sessizliğine gömülmüştü. 

            Geceyarısına doğru köpek havlamaları bu sessizliği bozdu. Birkaç silahlı kişi, köyün girişinde bulunan evin kapısını çaldılar.

            Fatê teyze, Kürtçe “kimsiniz” diye sordu.

            Dışardakiler de, Kürtçe “biz tanrı misafiriyiz, ne olur aç, biraz ısınmak ve sonra gitmek istiyoruz” dediler.

            Fatê teyze “olmaz” dedi. “Yalnızım, kimseyi eve alamam. Başka yere gidin.”

            Dışardakiler, “Yapma teyze, bu gece yarısı, bu soğukta nereye gidebiliriz. Bizler de senin evlatlarınız. Çok fazla da kalmayacağız.”

            Fatê teyze “olmaz” dedi. “Bu geceyarısı kimseyi eve alamam.” 

            Bu yörede ailelerin büyük çoğunluğunun çocukları PKK’ye katılmıştı. Onların etkisiyle PKK’ye sempatileri vardı. Bundan yararlanmayı düşündüler. Bu teyze de PKK sempatizanlarından biri olabilirdi.

            “Biz PKK’liyiz. Biz gerillayız.Ne olur kapıyı aç, teyze.”

            Bir an çocukları gözlerinin önüne geldi. Belki onlar da bu gençler gibi, kimbilir hangi dağ köyünde, kimbilir hangi kapıyı çalıyorlardı. Ya da bir kaya oyuğunda aç ve soğuktan titriyor olabilirlerdi.

            Kapıyı açmak isterken, civar köylerden çoğu ailelerin başına gelen olayları hatırladı. 

            Özel timlerin içinde çok iyi Kürtçe bilenler vardı.  PKK’li giysileriyle ve o kimlikle evlere gidiyor, kendilerine yardım eden kimseleri saptayıp gözaltına alıyorlardı.

            “PKK’liyiz” diyen bu insanlar, özel tim mensupları olamazlar mıydı? Eşi aklına geldi. Kendisini cezaevinde ziyaret ederken, O, günlerce süren gözaltı döneminde uğradığı işkenceleri anlatmıştı.

            Korktu, irkildi. Kendi başına da aynı şey gelebilirdi. Kapının sürgüsüne uzanan elini çekti. Kolları çaresizlikle yana düştü. Titrek bir sesle “Olmaz, boşuna uğraşmayın, açmam” dedi. 

            Fatê teyzeyi ikna etmek mümkün değildi.  Bütün israrlara rağmen kapıyı açmamakta direniyordu.

            Dışardakilerden biri son bir umutla bağırdı.

            “Teyze, biz teröristiz, terörist.”

            Romatizmaları yüzünden gece uyumamış, yorgun Fatê teyze birden canlandı. Hemen kapıyı açtı. Işık saçan gözleriyle karanlıktakileri seçmeye çalıştı. İlk gördüğü silahlı gencin boynuna sarıldı. 

            “Teyzeniz size kurban. Niye daha önce terörist olduğunuzu söylemediniz.”

            İkisi kız, beş silahlı gençti gelenler. Her birini ayrı ayrı kucaklayıp öptü, kokladı, bağrına bastı. Kuşkusu kalmamıştı. Evet, bunlar da çocukları gibi teröristti. 

            Sevgisi bunlarda yoğunlaşmıştı. Eşinden ve çocuklarından ayrı kalmanın, dayanılmaz yoksulluğunun sorumluları olarak da  “ötekiler”i görüyordu.  Güçsüz ve çaresizdi. Tek yapabildiği beddua etmekti. Gençleri içeri alırken, bedduaları da gecenin sessizliğinde yankılanıyordu.

 ( 2 )

            Bayram arifesiydi. Ankara Esenboğa havaalanı, bayramı aileleriyle birlikte geçirmek isteyenlerin akınına uğramıştı.  THY uçakları ihtiyaca cevap veremiyordu. Bu nedenle de seferlerde meydana gelen gecikmeler ve iptaller yolcuları çileden çıkarıyordu. 

            Uçaklar başka hatlara tahsis edildiğinden, Kars ve Erzincan seferleri de iptal edilmişti. Bu uygulamaya yolcular isyan ediyordu.

O da bir Kars yolcusuydu. Diğer yolcularla birlikte Müdürün odasını işgal ettiler.  Müdürün yanında oturan iki milletvekili, sorunu çözeceklerini söylüyor, gergin havayı yumuşatmaya çalışıyorlardı. 

Müdür de  “sayın parlamenterler ile bir çözüm bulacaklarını”  söyledi ve yolcuların derhal odayı terketmelerini istedi. Bu bir oyalama taktiği idi.

Yolcular çıkmak üzereyken, O birden  “parlamenterler de kim oluyor” diye bağırıp üzerlerine yürüdü. Parlamenterler odayı terk etmiş, Müdür bu fırtınanın hiç de iyi sonuç vermeyeceğini anlamış, Erzincan ve Kars yolcuları için Erzurum’a bir uçak tahsis etmişti. 

Üniversite öğrencisi olan kızı, havaalanı lokantasında kendisini bekliyordu. Bir kısım yolcular da  rahat bir nefes almak için lokantaya gelmişlerdi.

O, yolcuların gözünde bir kahramandı. Öfkeli ve sert tavrı ile uçak tahsisinde önemli rol oynamıştı. 

Yandaki masalarda oturanlar  “Babanla gurur duymalısın”,  “Ne mutlu sana, böyle bir baban var” diye kızına iltifat ediyorlardı. 

50-60 yaşlarında bir bayan yolcu,  “Erzurum’dan Erzincan’a gideceğim. Vakit geç oldu. Acaba gece gidebilir miyim ?” diye sordu.

“Çok rahat gidebilirsiniz, herhangi bir sorun olmaz. Vasıta bulmakta da güçlük çekmezsiniz.” dedi.

Bayan yolcunun endişesi vasıta bulmak değildi.  Açıkladı.

“O bölgede teröristler var. Geceleri yol kesiyorlar. Ben bundan endişe ediyorum.”

Uçak bulmanın keyfiyle herkes neşeliydi. Bu ortamın etkisiyle,

“Endişe etmenize gerek yok.”  dedi. “Ben, o terörist dediklerinizin avukatıyım.  Bölgeyi iyi biliyorum. Bu sıralarda hiçbir olay olmuyor.  Güven içinde gidebilirsiniz.” 

“Terörist dediklerinizin avukatı”.  Bu cümle soğuk bir duş etkisi yaptı. Bir anda havayı dondurdu. Yüzler çevrildi. Herkes ona arkasını döndü. Göz göze gelmemeye dikkat ettiler. “Terörist”e duyulan nefret, biraz önce “kahraman” olarak gördükleri “terörist denilenlerin avukatı”na yönelmişti.

Kimbilir belki de bunların asker olan çocukları vardı. Onları bir çatışmada kaybetmiş, ya da kaybetmekten korkuyorlardı. Bunun sorumlusu olarak da “terörist” dedikleri kişileri ve onlarla ilgili olanları görüyorlardı. Ya da medyanın yarattığı şartlanmaların etkisiyle bu düşmanca tavrı takınıyorlardı. 

Kızı “baba” dedi, “bunlara ne oldu, bizden yüz çevirdiler.”

Bu gibi olaylarla çok karşılaştığı için onların bu tavrını umursamadı.

“Evet” dedi. “Onların gözünde biraz önce kahramandım, şimdi de bir hain.”

( 3 )

            Yaşanan iki olay. Aynı yaşlarda iki kadın. Biri kürt, diğeri Türk. Aynı TV kanallarından  “terörist”i duydular. Algılamaları ise farklı oldu.

            Birisi için  “terörist”, oğlunu, kızını ve onlara duyduğu  sevgiyi, özlemi ifade ediyor. 

            Diğeri için “terörist”, yol kesen, adam öldüren, ülkeyi bölen korkunç ve tehlikeli biri, “düşman” ve “hain”. O, nefretin, yöneldiği bir odak. Bu nefret sadece O’na değil, O’nunla ilgili ne varsa, mensup olduğu etnik gruptan avukatına kadar her şeye yönelik. 

            Bunlar tekil olaylar değil. Her iki olay da, iki taraf çoğunluğunca paylaşılan bir anlayışı, kültürel temellere oturmuş bir tavrı simgeliyor.  Kavramlara farklı anlamlar yükleniyor, olaylar farklı algılanıyor.  

            Bu, Türkiye’nin zihinlerdeki bölünmüşlüğünü gösteriyor. Kurulu düzeni korumak için çekilen “birlik” ve  “beraberlik”  nutukları ise bölünmüşlüğü her gün biraz daha artırıyor ve fiziki bölünmeye giden kapıların aralanmasına yol açıyor.

            Oysa, egemenlerin dışında,  bu ülkede yaşayan insanların menfaatleri birdir ve aynı kaderi paylaşıyorlar. 

            Egemen güçler, Fatê teyze, eşi ve çocuklarının trajedisine, Türk halkının yoksulluğuna ve geriliğine yol açan bu baskı rejimini , soygun ve talan ekonomisini, halkı düşman kamplara ayırıp biribirlerine kırdırarak, rantlardan pay alan her iki tarafın profesyonel politikacılarının ve bir kısım  “aydınlarının”, doğrudan veya dolaylı desteğini de  sağlayarak sürdürüyorlar.

            Her iki halk, bu gerçeği görmedikçe, insan odaklı demokratik bir düzenin kurulması için bilinçli ve örgütlü güçlerini birleştirmedikçe, sorunlara çözüm bulunamayacağını bilmemiz gerekir.

Aralık 2000

Mehmet Ali Aslan